Đây là thời điểm tốt nhất trong nhiều thập kỷ để châu Âu bắt đầu cuộc chiến công nghệ. Những công ty khởi nghiệp cần phải hành động.
Công ty Peltarion tại Stockholm. NHIẾP ẢNH GIA: ÉRIVER HIJANO CHO TẠP CHÍ BLOOMBERG, MỤC BUSINESSWEEK
Ôi này anh bạn Châu Âu, anh còn thiếu gì nữa không nhỉ? Anh có nhiều đại học lớn. Anh có hệ thống tàu điện tuyệt vời. Anh có lượng dân số gấp 2 lần Hoa Kỳ. Anh có những chiếc xe tốt nhất, đồng hồ, rượu vang, bia cũng đều tốt cả, dù bây giờ người Mỹ đã có phần nhỉnh hơn anh trong mảng sản xuất bia nhưng về cơ bản anh vẫn tốt ở mảng này. Vì vậy, anh nhiều lợi thế hậu thuẫn. Nhưng cũng như mọi khi, châu Âu vẫn tiếp tục không phát huy được tiềm năng của mình ở mảng công nghệ tiêu dùng trên thế giới.
Thời hoàng kim của Nokia và Ericsson đã qua rồi, và châu Âu không có ông lớn nào có thể so bì với Apple, Amazon, Alphabet, Microsoft hoặc Facebook, hoặc Alibaba hoặc Tencent, các công ty có giá trị thị trường từ 400 tỷ USD đến 1 nghìn tỷ USD và hơn thế nữa. Rất tiếc Stefon, giá trị doanh nghiệp công nghệ cao nhất châu Âu là Spotify (34 tỷ USD); giá trị duy nhất lên được 9 con số thuộc về SAP (140 tỷ USD), nhà sản xuất phần mềm kinh doanh nhàm chán nhất thế giới của Đức.
Tin mừng cho các công ty khởi nghiệp châu Âu là họ đã có cơ hội tốt nhất trong khoảng thời gian dài khi tự họ làm nên điều gì đó. Các nhà vô địch quốc gia của Trung Quốc đang vật lộn để mở rộng tại các thị trường mà họ chưa điều chỉnh các dịch vụ của mình một cách phù hợp. Và Thung lũng Silicon mất hai năm để vá những sai sót: Tin tức giả mạo. Cambridge Analytica. Bàn phím MacBook Pro mới. Vào ngày 13 tháng 8, xã thông tấn Associated Press đã đưa ra một tin tức gây phẫn nộ trong báo cáo gần đây — Google đã theo dõi vị trí và lưu trữ dữ liệu của người dùng ngay cả khi họ đã thay đổi cài đặt bảo mật ngăn Google theo dõi vị trí hoạt động của họ. Lý lẽ của Facebook và Google sẽ sức thuyết phục nếu họ chỉ vô ý đưa ra trường hợp rằng thế giới cần tầm nhìn khác của tương lai - tất cả những gì mà Châu Âu cần làm là tìm một vài trong vô số các tầm nhìn đó.
Vài năm qua, châu Âu đã lấy lại số tiền mà họ từng thiếu hụt, họ đã vượt qua một số rào cản đối với việc mở rộng khu vực, và thành lập trung tâm khởi nghiệp tại các thủ đô ở châu Âu. Manish Madhvani, đối tác quản lý của ngân hàng Bullhound, là cố vấn đầu tư công nghệ cho biết: “Hệ sinh thái công nghệ của châu Âu có người tài, có tham vọng và có tốc độ để thành lập các công ty có quy mô tương đương với Facebook và Ubers trên trường thế giới. Và tiếp tục như thế, các nỗ lực hết mình của châu Âu vẫn tiếp tục bùng nổ hoặc từ bỏ quá sớm. Thật đáng để đến vùng đất đáng yêu của các thành phố nơi chúng ta có thể dạo bước và nhìn vào những cơ hội kinh doanh mà châu Âu đã bỏ lỡ để tìm ra đâu là vấn đề và đâu là hướng giải quyết.
Ở Berlin, bạn có thể thấy rằng các vấn đề đều bắt đầu từ việc suy nghĩ nhỏ. Trong hơn một thập kỷ, Rocket Internet đã thành lập một loạt các doanh nghiệp tại thành phố với số lượng người khởi nghiệp nhiều nhất tính trên đầu người trong khu vực. Chủ yếu là do Rocket không ngần ngại sao chép từ các công ty thành công ở Mỹ và ở Châu Á ý tưởng tạo ra các lãnh đạo thị trường khu vực hoặc ít nhất là làm cho họ phát bực rằng các công ty đã mua các ý tưởng đó. Rocket đã thu hút hàng ngàn sinh viên tốt nghiệp trẻ tuổi với mục tiêu nghề nghiệp cao hơn làm việc tại nhà máy sao chép của công ty vào ban ngày và họ sẽ hòa mình vào không khí điên cuồng tại các hộp đêm ở Berlin khi đêm về (và sau đó là một ngày bận rộn và lại đến một đêm chơi bời).
Ngay cả công ty con thành công nhất của Rocket — Zalando, Zappos.com từng một thời là nhà bán lẻ thời trang trực tuyến lớn nhất châu Âu - đã thất bại trong việc mở rộng kinh doanh. Mặc dù Zalando có giá trị thị trường hơn 14 tỷ đô la và có 15,000 nhân viên nhưng nguồn doanh thu của công ty vẫn chủ yếu trong phạm vi các nước Đức, Áo và Thụy Sĩ, và công ty có tầm nhìn khá khiêm tốn. Zalando mở rộng thị trường vào Ireland và Cộng hòa Séc vào mùa hè năm nay và đây là lần đầu tiên Zalando thực hiện mở rộng kinh doanh kể từ năm 2013.
Hệ sinh thái khởi nghiệp châu Âu
Dữ liệu: Startup Genome
Zalando đã cố gắng thay đổi từ trang web thương mại điện tử thành “nền tảng” hỗ trợ các thương hiệu thời trang như Adidas và Club Monaco giải quyết hàng tồn kho và công việc hậu cần như Amazon.com. Cho đến nay, Zalando vẫn gặp khó khăn trong việc vượt qua các rào cản về văn hóa và pháp lý tại khu vực đồng euro dù đó là đồng tiền chung của các nước. Làm việc tại tòa nhà văn phòng, nơi từng là Trạm kiểm soát Charlie, Eric Bowman, một trong những kỹ sư hàng đầu của Zalando, nói rằng so với Thung Lũng Silicon thì "chúng tôi cần nhiều nhân lực hơn để làm việc ở đây bởi vì sự khác biệt về ngôn ngữ và phương thức thanh toán."
Theo lời Harry Nelis, một nhà đầu tư mạo hiểm tại công ty Accel Partners ở London, thì đây là cách mà các công ty công nghệ tiêu dùng của Châu Âu thường phát biểu với tư cách là đơn vị có thành tích tốt nhất (MVP) tại các lễ trao giải nhỏ. Harry Nelis nói rằng: "Về mặt cấu trúc thì các công ty có thể được thành lập ở Trung Quốc và Hoa Kỳ vẫn còn rất khó khăn để phát triển ở châu Âu. Bạn có thể là công ty số 1 ở Đức, nhưng ở Pháp mọi người sẽ không biết về công ty bạn."
Văn phòng làm việc của Booking.com tại Amsterdam. NHIẾP ẢNH GIA: ÉRIVER HIJANO CHO TẠP CHÍ BLOOMBERG, MỤC BUSINESSWEEK
Không giống như một vài công ty con của Rocket, những công ty khởi nghiệp vươn ra khu vực nội địa châu Âu có nguy cơ bị buộc phải bán hết ngay cả khi họ cảm thấy không cần thiết. Công ty Booking.com tại Amsterdam có khoảng 2 triệu phòng cho thuê trên khắp thế giới với doanh thu hàng năm hơn 7 tỷ euro (7,94 tỷ đô la). Nếu công ty có 17,000 nhân viên này là công ty độc lập thì giá trị thị trường ở phía bắc của nó có thể dao động khoảng 50 tỷ đô la. Nhưng kể từ năm 2005, lợi nhuận của công ty đã chảy vào Priceline.com, đặt trụ sở tại Connecticut. Công ty du lịch trực tuyến, được nhớ đến nhiều nhất với những quảng cáo chiêu mộ của William Shatner, đã mua lại Booking với 113 triệu đô la trong những năm đầu hoạt động.
Ngày nay, thương vụ mua lại đó là một tình huống thực trong việc thực hiện giao dịch thông minh: Doanh thu của Booking ước tính chiếm khoảng 80% trong doanh thu hằng năm 11 tỷ đô la của Priceline. Đầu năm nay, công ty mẹ thậm chí đã đổi tên thành Booking Holdings, thừa nhận rằng thương hiệu nào thực sự quan trọng. Gillian Tans, người điều hành Booking.com (không phải là công ty mẹ) và có 16 năm thâm niên làm việc, cho biết Booking được bán cho Priceline bởi vì nó đã quá tuyệt vọng trong việc xoay tiền để tiếp tục phát triển. Cô nói: "Có lẽ nếu vào thời điểm đó, nếu Booking có nhiều tài trợ hơn thì họ sẽ có những quyết định khác."
.jpg)
Trụ sở Booking.com NHIẾP ẢNH GIA: ÉRIVER HIJANO CHO TẠP CHÍ BLOOMBERG, MỤC BUSINESSWEEK
Khi Booking bị mua lại thì việc thiếu vốn mạo hiểm là lời than phiền phổ biến nhất đến từ những nhà sáng lập châu Âu. Nhưng mọi thứ đã thay đổi. Năm ngoái, 3,500 công ty châu Âu đã nhận được khoản đầu tư mạo hiểm trị giá 19 tỷ đô la. Mặc dù có sự chênh lệch giữa 19 tỷ đô và 40 tỷ đô của Trung Quốc và 67 tỷ đô của Mỹ, nhưng đó vẫn là con số kỷ lục ở châu Âu và cao gấp bốn lần so với năm năm trước. Tuy nhiên, thay vì đánh cược vào kinh doanh thì áp lực rút vốn đầu tư vẫn là một vấn đề.
Trước khi Spotify ra đời thì một trong những hy vọng của châu Âu là ông lớn trong ngành sản xuất trò chơi điện thoại - Supercell Oy. Với đội ngũ nhân viên chỉ gồm 250 người, hai phần ba trong số đó đến từ Helsinki, Supercell là một trong những công ty có lợi nhuận cao nhất trên thế giới, công ty thu về 5 triệu euro mỗi ngày từ 100 triệu người dùng ngay cả trò chơi nổi tiếng Clash of Clans đã ra đời được 6 năm. Tuy nhiên, vào năm 2016, ba năm sau khi Supercell bán phần lớn cổ phần cho tập đoàn SoftBank và nhà phát triển trò chơi GungHo Online Entertainment với giá 1,5 tỷ USD, các công ty Nhật đã bán lại số cổ phần đó cho Tencent với thỏa thuận định giá Supercell là 10,2 tỷ đô la. Và giá trị tăng vọt Suppercell giờ đây đã thúc đẩy nguồn doanh thu ở Thâm Quyến, Trung Quốc.
Trong khi đi bộ qua các hành lang với những đôi giày được sắp xếp của Supercell - Phần lớn người Hà Lan thường chỉ đi vớ, dép lê hoặc ủng len trong nhà - Ilkka Paananen, giám đốc điều hành và đồng sáng lập, nói rằng ông cảm thấy có trách nhiệm nên sớm hoàn lại tiền cho các nhà đầu tư mạo hiểm. Việc bán cổ phần cho SoftBank đã mang lại lợi nhuận cho công ty trong khi họ vẫn đảm bảo tính hoạt động độc lập của công ty. Cũng như SoftBank, Tencent cam kết sẽ không can thiệp vào hoạt động của công ty với quyết định đầy sáng tạo của mình. Ông còn nói thêm rằng việc bán hàng dường như thích hợp với các chỉ tiêu quý hoặc áp lực thúc đẩy việc bán hàng mang tính công khai."Chúng tôi muốn trở thành công ty trò chơi hàng đầu và quan trọng nhất."
Điều này có vẻ hiển nhiên: Tìm ra những gì bạn làm tốt nhất và phát huy nó. Nhưng sau đó, hãy tưởng tượng nếu Apple và Microsoft đã chuyên về máy tính, Amazon chuyên về sách, hoặc Tencent chuyên về ứng dụng nhắn tin.
Thì châu Âu cũng không xa lạ gì với những sai sót không lường trước được. Để thành lập một công ty công nghệ tài chính thì không ngạc nhiên gì khi London, trung tâm tài chính và công nghệ lớn nhất của châu Âu, là một trong những nơi tốt nhất trên thể giới. Tại Hoa Kỳ, các công ty phải tuân theo các quy định về ngân hàng và bảo hiểm của mỗi tiểu bang và luật pháp có thể khác nhau ở mỗi bang. Công ty do các cơ quan tài chính Liên minh Châu Âu quản lý có thể hoạt động ở tất cả 28 quốc gia ở Liên minh châu Âu mà không áp dụng cho các cơ quan riêng lẻ. Và kể từ tháng Giêng, bất kỳ công dân EU nào muốn thử các dịch vụ của một công ty tài chính mới có thể yêu cầu ngân hàng hiện tại chia sẻ dữ liệu tài khoản của mình tới công ty mới thành lập. Nhưng bạn biết đấy về sự kiện Brexit. Nếu Anh rời khỏi EU vào năm tới thì châu Âu sẽ không còn hỗ trợ từ Anh.
Revolut tại London. NHIẾP ẢNH GIA: ÉRIVER HIJANO CHO TẠP CHÍ BLOOMBERG, MỤC BUSINESSWEEK
Hiện tại, Cơ quan kiểm soát ngành tài chính của Anh và Ngân hàng Anh vẫn đặc biệt chào đón các công ty trẻ và các thử nghiệm của họ. Revolut, công ty công nghệ tài chính phất lên nhanh chóng ở London, đã nhận khoảng hỗ trở mạo hiểm 336 triệu đô và định giá công ty là 1,7 tỷ đô chỉ ba năm sau khi cho ra mắt sản phẩm đầu tiên. Revolut cho ra đời thẻ tín dụng trả trước không thu phí giao dịch nước ngoài; hiện tại nó còn cung cấp dịch vụ chuyển tiền quốc tế miễn phí, tài khoản kinh doanh đa tiền tệ, kiểm tra, bảo hiểm du lịch điện tử, các khoản vay cá nhân, và giao dịch điện tử. Tiếp theo là các giao dịch chứng khoán không có hoa hồng. Công ty cho biết họ có 2,4 triệu khách hàng và lượng khách hàng tăng thêm khoảng 6000 đến 8000 một ngày.
Nikolay Storonsky, người sáng lập và giám đốc điều hành chi nhánh Revolut ở Nga, cho biết ông đang nổ lực giành chiến thắng để trở thành ngân hàng bán lẻ toàn cầu duy nhất đáp ứng các nhu cầu trong tương lai. "Nếu bạn nghĩ rằng ngay cả ngân hàng trung bình có giá trị khoảng 20, 30 tỷ thì bạn hãy thử nghĩ đến trị giá của một công ty công nghệ tài chính toàn cầu xem nào, là gấp10 lần đấy."
Công ty Revolut NHIẾP ẢNH GIA: ÉRIVER HIJANO CHO TẠP CHÍ BLOOMBERG, MỤC BUSINESSWEEK
Hoặc điều đó sẽ không thành hiện thực. Vào tháng 6, các nhà quản lý ngân hàng Ba Lan đã báo động về việc Revolut có các khoản thanh toán cần xử lý. Vào tháng 7, báo Anh đã cho hay công ty đã phát hiện ra giao dịch rửa tiền đáng ngờ thông qua nền tảng của công ty, điều này có thể gây ảnh hưởng đến việc xin giấy phép ngân hàng châu Âu. Revolut nói việc bắt các hoạt động đáng ngờ là bằng chứng cho thấy hệ thống chống rửa tiền của họ đang hoạt động và họ đã đề nghị hoàn trả cho khách hàng bị ảnh hưởng bởi việc hệ thống thanh toán không hoạt động. Nhưng công ty đang nộp đơn xin giấy phép ngân hàng ở Lithuania.
Công ty Varjo tại Helsinki. NHIẾP ẢNH GIA: AAPO HUHTA CHO TẠP CHÍ BLOOMBERG, MỤC BUSINESSWEEK
Về mặt hỗ trợ, mỗi trung tâm công nghệ của châu Âu đều có các công ty khởi nghiệp đầy hứa hẹn kết hợp các công nghệ mới nổi với thương hiệu kỹ thuật và chuyên gia công nghiệp độc đáo trong khu vực. Các đấu trường triển vọng bao gồm phát triển thuốc (công ty dược phẩm BenevolentAI), xe ô tô không người lái (công ty FiveAI, công ty AImotive), và trực thăng điện (công ty Lilium, công ty Volocopter). Yaron Valler, một đối tác chung của công ty liên doanh Target Global tại Berlin phát biểu rằng: "Bạn bắt đầu thấy sự đổi mới đang diễn ra dựa trên các thế mạnh cốt lõi của châu Âu." Không phải tất cả các gã khổng lồ công nghệ tương lai đều cần nhắm đến người tiêu dùng. Còn có một số ứng cử viên tiềm năng nhất châu Âu hoạt động ở các lĩnh vực khác như gen (công ty Sophia Genetics) và khoa học vật liệu (công ty Skeleton Technologies).
Ở Helsinki, một trong những công ty ưa thích của Ilkka Paananen là Varjo Technologies Oy, một công ty cho thấy được sự thực tế của họ khi quyết định sản xuất kinh siêu cứng, siêu đắt tiền để sửa dụng trong ngành hàng không và kiến trúc. Hãng BMW và Không quân Hoa Kỳ là một trong số những đơn vị khác đã đăng ký để thử nghiệm thiết bị này. Tại Stockholm, công ty Peltarion đang bán phần mềm giúp các công ty khác dễ dàng phát triển các công cụ học máy. Và người sáng lập của công ty này đã đã làm ra hệ thống AI cho Tesla và General Electric.
Các quan chức trong khối Liên minh châu Âu cũng xác định một thế hệ công ty khởi nghiệp mới sẽ mang hình thù như thế nào bằng cách đẩy lùi sự tập trung quyền lực của những gã khổng lồ công nghệ trên toàn cầu, tránh thuế và duy trì các chuẩn mực riêng. Kể từ năm ngoái, EU đã yêu cầu Apple đóng 15,4 tỷ USD tiền thuế và thu về 7,8 tỷ USD tiền phạt chống độc quyền trên Google, công ty mẹ Alphabet (Cả hai công ty đều thu hút.) Việc thi hành Quy định bảo vệ dữ liệu chung của EU (GDPR) vào tháng 5 - đã buộc nhiều công ty lần đầu tiên thông báo cho người dùng về các công cụ theo dõi ghi lại và bán dấu chân điện tử của họ hoặc họ có thể chọn không tham gia - đã đưa ra những chuẩn mực cao hơn về cách ứng xử của các doanh nghiệp đối với khách hàng trực tuyến. Đó là sự khởi đầu của một tầm nhìn đầy hứa hẹn hơn, một tầm nhìn không có giám sát GPS liên tục, không có các cuộc hủy diệt trên phương tiện truyền thông xã hội và không có các phiên bản ngày càng dở của Snapchat.
Mặt khác, châu Âu chỉ thích trao vương miện cho Daniel Ek (Zuckerberg của châu Âu), người đồng sáng lập Spotify. Kể từ Nokia thì đây là lần đầu tiên châu Âu cho ra đời thương hiệu công nghệ tiêu dùng được biết đến rộng rãi ở Mỹ, ứng dụng có 170 triệu người dùng. Niklas Zennström, người đồng sáng lập Skype đến từ Thụy Điển Skype, hiện đang điều hành công ty VC Atomico có trụ sở tại London phát biểu rằng: “Thành công sinh ra thành công.” Hjalmar Winbladh, đối tác sáng lập nhánh đầu tư mạo hiểm EQT Ventures tại Stockholm, gọi đó là hiệu ứng Borg. Sau khi Björn Borg thắng giải vô địch Wimbledon năm 1976, mọi đứa trẻ ở Thụy Điển đều cầm vợt, và một người trong số họ đã trở thành nhà vô địch giải Grand Slam hoặc là đấu thủ quần vợt. (Today, the Ek effEkt? No?)
(Từ trái qua) Luka Crnkovic-Friis, CEO của công ty Peltarion và nhân viên Pauline Norden tại văn phòng công ty ở Stockholm. NHIẾP ẢNH GIA: ÉRIVER HIJANO CHO TẠP CHÍ BLOOMBERG, MỤC BUSINESSWEEK
Spotify có thể không phải là cơn ác mộng tồi tệ nhất của Apple. Đã có một số nhà phân tích đang lo về sự tăng trưởng có phần trì trệ của dịch vụ miễn phí và cả sự suy giảm doanh thu trong các phiên bản trả tiền. Lý do chính đáng để nghĩ là công ty sẽ gặp khó khăn để đạt mức định giá 100 tỷ đô mà không cần phải đa dạng hóa các hình thức giải trí khác.
Nhưng Spotify không phải là hy vọng cuối cùng của châu Âu. Bernard Liautaud, đối tác quản lý tại công ty đầu tư mạo hiểm Balderton Capital ở London, người trước đây đã bán công ty phần mềm Business Objects cho SAP với giá 7 tỷ đô vàonăm 2007, nói: “Chúng ta đang ở trong một giai đoạn rất khác so với vài năm trước đây. Chúng ta có hệ sinh thái đầy đủ với vườn ươm, nhà đầu tư và quỹ hạt giống, cũng như các doanh nhân với mong muốn thành lập nên các công ty lớn."
Cũng giống như cái việc các nhà thiên văn học đã tìm thấy hành tinh hoàn toàn giống Trái Đất, một hành tinh có nước, có oxy và có tất cả các điều kiện cần thiết cho một cuộc sống thông minh. Bây giờ là lúc loài sứa ở đấy phải phát triển thành thứ gì đó lớn hơn. —Stefan Nicola
