Dù có những mối quan hệ nhất định với người Tây Ban Nha láng giềng, nhưng phong cách sống của người Bồ Đào Nha lại có nhiều điểm khác biệt. Sự đa dạng về địa lý của quốc gia đã gợi lên những phản ứng khác nhau, nhưng nơi đây có ít chủ nghĩa địa phương hơn ở Tây Ban Nha. Hơn nữa, cuộc sống đã thay đổi hoàn toàn khi dân số nông thôn giảm trong khi số dân thành thị và ngoại ô tăng. Các trung tâm đô thị mang đến nhiều động giải trí, hội chợ và thị trường là những điểm nổi bật quy tụ mọi người. Người Bồ Đào Nha vẫn còn duy trì truyền thống nhảy múa và ca hát. Gần như mọi ngôi làng đều có sân (terreiro), hoặc sàn nhảy riêng, thường được xây dựng bằng bê tông, có nơi xây bằng đất nung.
Mỗi vùng miền có thể loại âm nhạc và điệu nhảy khác nhau; hầu hết các bài hát truyền thống đều có nhịp điệu chậm hơn so với những bài hát ở Tây Ban Nha. Những đồ trang trí nhỏ và kèn túi (gaitas), nằm trong số rất nhiều nhạc cụ kết hợp với điệu múa, hay đàn guitar Bồ Đào Nha (và đôi khi là violas) kết hợp với nhạc fado là một dạng bài hát thu nhỏ của saudade – khắc họa nỗi khao khát, lãng mạn trong tính cách của người Bồ Đào Nha. Các điệu múa địa phương bao gồm vira, chula, corridinho, tirana và fandango, thường phản ánh truyền thống thời vua chúa và truyền thống hôn nhân gia đình. Phần lớn đã được tái hiện để gìn giữ nét văn hóa dân gian như là các điểm thu hút khách du lịch.
Quảng trường Dom Pedro IV ở thành phố Lisbon
Nơi đây cũng được gọi là quảng trường Rossio, Lisbon. Lisbon.© Luis Elvas/Fotolia
Ở miền Bắc tỉnh Minho người ta vẫn còn sử dụng Quốc phục trong đám cưới cũng như những buổi lễ hội khác. Quần áo truyền thống như mũ chóp đỏ và xanh của người chăn bò Alentejo, và samarra (một chiếc áo khoác ngắn có lông cáo trên cổ) hay cifões (quần da của cao bồi) vẫn còn tồn tại. Nhiều hộ nông dân nhỏ lẻ vẫn còn sử dụng cày thô và xe gỗ do bò hoặc la kéo (cuộc chiến chống cháy rừng diễn ra hằng năm, và nhiều người chăn gia súc đã được cung cấp điện thoại di động để hỗ trợ việc phòng và chữa cháy). Đặc biệt ở nhiều ngôi làng, việc mặc trang phục màu đen xuyên suốt trong đám tang là điều khá phổ biến.
Thói quen ăn uống của người dân thành thị có thể dễ dàng nhận thấy ở nhiều siêu thị. Ở nông thôn, bữa ăn chính bao gồm cá, rau và trái cây. Mặc dù vùng biển của Bồ Đào Nha có rất nhiều cá tươi, nhưng cá tuyết muối thường được gọi là bacalhau, hiện nay vẫn được nhập khẩu và được xem là món ăn của dân tộc. Món hầm hải sản được gọi là cataplana (được nấu trong chảo đồng hình vỏ sò làm từ vỏ đóng tàu) có mặt trên toàn quốc. Ở nhiều vùng, người ta ít khi ăn thịt, mặc dù vùng Alentejo nổi tiếng với thịt lợn và vùng Trás-os-Montes nổi tiếng với món thịt nguội. Cozido a portuguesa là một món hầm phổ biến được làm từ thịt và rau. Bánh mì, bánh gato và kẹo nhiều với hình dạng, và nhiều đặc sản trong vùng là di sản của làng nghề Moorish. Bồ Đào Nha nổi tiếng với nhiều loại pho mát. Rượu là thức uống phổ biến trên bàn ăn. Ở phía Bắc loại rượu thường được lựa chọn là loại màu đỏ thuộc họ rượu vang xanh, hay rượu vang vinho verde, nhiều người ưa thích vì đây là một loại rượu vang trắng nhẹ lấp lánh. Có lẽ sản phẩm xuất khẩu nổi tiếng nhất Bồ Đào Nha là loại rượu mạnh thường được gọi là rượu poocto (port), loại rượu này được đặt tên theo thị trấn Porto nơi nó đã được đóng chai trong nhiều thế kỷ. Dựa vào thời điểm hái nho mà người ta phân loại rượu thành rượu vang đỏ Ruby, rượu vang Tawny, và rượu vang trắng (dry white).
Bồ Đào Nha có rất nhiều hội chợ địa phương, đa số các hội chợ này sẽ kết hợp với các lễ hội tôn giáo. Tục lệ tín ngưỡng ở quốc gia Công giáo La Mã, đặc biệt ở phía bắc, người ta vẫn còn giữ thói quen đốt củi trong sân của nhà thờ trong làng vào dịp Giáng sinh để người nghèo có thể tự sưởi ấm. Cứ hai lẫn mỗi năm (vào tháng Năm và tháng Mười) đông đảo các tín hữu lại hành hương đến đền thờ Fátima, nơi ba đứa trẻ tường thuật rằng họ đã nhận được thông điệp từ Đức Trinh Nữ Maria. Trong tất cả dịp lễ Các Thánh (ngày 1 tháng 10) đặc biệt diễn ra tại thành phố Lisbon và thành phố Porto lại thu hút nhiều đám đông. Trong số các ngày lễ thường niên như Ngày Tự do (ngày 25 tháng 4), ngày đánh dấu Cuộc Cách mạng Hoa cẩm chướng năm 1974 và theo sau là nhiều cuộc diễu hành và các sự kiện văn hóa khác nhau; Ngày Bồ Đào Nha (ngày 10 tháng 6), là ngày kỷ niệm cái chết của người chiến sĩ mang tâm hồn thi sĩ Luís de Camões vào thế kỷ 16; và Ngày Cộng hòa (ngày 5 tháng 10), ngày kỷ niệm lật đổ chế độ quân chủ và thành lập nước cộng hòa vào năm 1910.
Các tác phẩm nghệ thuật
Văn chương
Vào thế kỉ thứ 12, sự đồng điệu về ngôn từ trong các tác phẩm thơ ca và văn xuôi trữ tình được thể hiện xuất sắc qua ngôn ngữ Bồ Đào Nha. Nhà thơ Camões là người đầu tiên thổi luồng sinh khí mới vào sử thi của dân tộc với tác phẩm Os Lusíadas (1572; The Lusiads), và nhà thơ của thế kỷ 20 Fernando Pessoa, với nhiều bút danh, đã giới thiệu phong cách văn chương tinh tế Châu Âu Tân thời. Thơ ca trữ tình có sức ảnh hưởng lớn thời bấy giờ. Xu hướng hư cấu đã xa rời chủ nghĩa lãng mạn vào thế kỷ 19 và đầu thế kỷ 20 và hướng tới chủ nghĩa hiện thực. José Maria Eça de Queirós là một tiểu thuyết gia hiện thực xuất sắc, với những tác phẩm như Os Maias (1888; The Maias) và A cidade e là serras (1901; The City and the Mountains). Trong nửa đầu thế kỷ 20, Aquilino Ribeiro là một tiểu thuyết gia đặc biệt trong khu vực có các tác phẩm bao gồm Jardim das tormentas (1913; "Vườn của các mảnh ghép") và O homem que matou o Diabo (1930; "The Man Who Kill the Devil") , trong khi José Maria Ferreira de Castro là người theo chủ nghĩa thực tế và là tác giả của một Selva (1930; The Jungle) và Os emigrantes (1928; "Người di cư"). Tiểu thuyết gia, nhà viết tiểu luận kiêm nhà thơ Vitorino Nemésio đã nhận được lời khen ngợi cho cuốn tiểu thuyết của ông với tên gọi Mau tempo no canal (1944; " Bad Weather in the Channel”; Dịch sang tiếng Anh là: Stormy Isles: An Azorean Tale).
Pessoa, Fernando
Bức tượng của ông tại Lisbon.Nol Aders
Nhiều cuộc kiểm duyệt dưới chế độ Salazar đã làm dập tắt ngọn lửa sáng tác những tác phẩm văn chương đầy ý nghĩa. Cuộc cách mạng nổ ra và kết thúc chế độ độc tài năm 1974, sau đó văn học lại phát triển; những nhân vật đáng chú ý sau thời kỳ cách mạng là nhà thơ và nhà văn Neorealist Fernando Namora (1919–89), nhà thơ và nhật ký gia Miguel Torga (1907–95) - các bác sĩ gia đình và tiểu thuyết gia Vergílio Ferreira (1916–96). Eduardo Lourenço là một nhà văn hàng đầu, và các nhà văn trẻ hơn, chẳng hạn như Margarida Rebelo Pinto, đã trở nên nổi tiếng. Những nhà văn nổi tiếng vào cuối thế kỷ 20 và đầu thế kỷ 21 bao gồm Almeida Faria, José Cardoso Pires, António Lobo Antunes và José Saramago, người cuối cùng đoạt giải Nobel Văn học năm 1998. Trong số nhiều tác phẩm của Saramago là Memorial do convento (1982; The Year of the Death of Ricardo Reis), đóng góp cho Fernando Pessoa; và O homem duplicado (2002; The Double). Để tìm hiểu thêm, vui lòng tham khảo Văn học Bồ Đào Nha.
>> Top 10 nét đặc sắc văn hoá của Bồ Đào Nha
Kiến trúc
Bồ Đào Nha tự hào sở hữu một số lâu đài trung cổ và tàn tích của dinh thự, pháo đài từ thời kì La Mã chiếm đóng. Sự ảnh hưởng từ lối kiến trúc La Mã và Gothic đã đem lại cho Bồ Đào Nha một số nhà thờ vĩ đại nhất của đất nước này và vào thế kỷ 16, phong cách nghệ thuật kiến trúc quốc gia Manuelina ra đời bằng cách tổng hợp từ nhiều lối kiến trúc khác thành một bộ trang trí lộng lẫy. Một vài ví dụ nổi bật cho lối kiến trúc của Bồ Đào Nha là Tu viện Jerónimos mang phong cách trang trí hoa văn Manueline ở Lisbon; Nhà thờ của Lisbon (the Sé of Lisbon), với phần bên ngoài vẫn còn lưu lại dấu tích của kiến trúc La Mã; Điện Công Lý (Palace of Justice) ở Lisbon với vẻ đẹp tinh tế cùng lối kiến trúc hiện đại mà không hoa mỹ; Tu viện Santa Maria da Vitória với phong cách Gothic ở Batalha; Tháp Giáo Sĩ xây bằng đá hoa cương ở Porto và Giáo Đường Braga mang lối kiến trúc La Mã. Khu Baixa ở Lisbon với phong cách kiến trúc Pombaline (đặt tên theo Sebastião de Carvalho, marquês de Pombal, người đã tái xây dựng Lisbon sau trận động đất năm 1755) vẫn còn được ngưỡng mộ cho đến tận ngày nay. Trong bối cảnh các thành phố hiện đại đang ngày càng mở rộng, sự chú ý đến kiến trúc trong nước và nhân gian đang có dấu hiệu hồi sinh, có thể thấy qua các tảng đá được trạm khắc bằng tay ở Beiras, những cánh đồng ở Alentejo và những ngôi nhà ống khói ở Algarve.
Bậc thềm dẫn vào đền thánh Bom Jesus do Monte ở Braga Portugal
Được chụp bởi Nhà nghiên cứu hình ảnh Porterfield- Chickering
Kiến trúc hiện đại đã làm dấy lên nhiều tranh cãi. Một số tòa nhà với các đường thẳng gồm Tòa nhà lưu trữ Quốc gia Torre do Tombo, Trung tâm văn hóa Belém, Tòa nhà Caixa Geral Bank đồ sộ và khu hội chợ năm 98 trong Công viên Quốc gia (Parque das Nações) cùng với một viện thủy sinh và trạm đường sắt. Một vài kiến trúc sư đương đại đã thành công trong việc hòa trộn các phóng cách cổ điển của Bồ Đào Nha cùng phong cách hiện đại; một số cái tên nổi bật là Fernando Ta1vora, Nuno Teotónio Pereira và A1lvaro Siza Viera, người đã thành công trong việc tái định hình khu Chiado thuộc Lisbon, một khu vực lich sử đã chịu thiệt hại nặng nề do hỏa hoạn vào năm 1988.
Nghệ thuật thị giác và trang trí
Tác phẩm điêu khắc với những đường nét tinh xảo được tìm thấy trên nhiều ngôi mộ kỳ vỹ vào thế kỉ 12 và 13 và các tác phẩm điêu khắc bằng gỗ Baroque cũng được tìm thấy vào cuối thế kỉ 18, trong đó các tác phẩm đỉnh cao của nghệ nhân Joachim Machado de Castro đều hoàn mỹ và nổi trội. Truyền thống cổ điển và lãng mạn của Ý và Pháp ảnh hưởng Machado de Castro vào cuối thế kỷ 18 rồi một năm sau đó thì tới António Soares dos Reis. Một trường học dành cho các họa sĩ sơ khai do Nuno Gonçalves thành lập là điểm sáng trong thế kỷ 15, và sau đó các nghệ sĩ Flemish đã giải thích phong cách bản địa, cung điện trang trí và các di tích và để lại một di sản phong phú về nghệ thuật tôn giáo. Đáng chú ý trong số đó là họa sĩ Josefa de Óbidos (Josefa de Ayala), bà đặc biệt được biết đến nhờ vào những bức tranh về tôn giáo ở Óbidos cùng với những bức tranh tĩnh. Thế kỷ 19 đã chứng kiến một sự tái sinh của nền hội họa quốc gia với một thời kỳ Lãng mạn muộn. Một kỷ nguyên của chủ nghĩa hiện thực tự nhiên theo sau, thống trị bởi António Silva Porto, José Malhoa, và Columbano Bordalo Pinheiro, nhường chỗ cho hình ảnh không phù hợp của thế kỷ 20, như được tìm thấy trong tác phẩm của José Almada Negreiros. Maria Elena Vieira da Silva, người dành phần lớn thời gian của mình học tập ở Pháp, được cho là họa sĩ trừu tượng giỏi nhất của đất nước. Carlos Botelho nổi tiếng với những bức tranh vẽ cảnh đường phố ở Lisbon.
Trong số các vật dụng trang trí nghệ thuật, gạch men Bồ Đào Nha (azulejos) là thứ nổi trội nhất. Nhiều tòa nhà ở thế kỷ 16 và 17 vẫn còn được lát gạch men, các phòng và sảnh của cung điện hay biệt thự được lát gạch màu xanh và trắng hoặc họa tiết các cùng nhiều màu sắc mềm mại khác. Ngoại trừ các ví dụ điển hình được tìm thấy trong Pátio da Carranca, sân của cung điện hoàng gia ở Sintra; trong Nhà thờ São Roque và Cung điện Fronteira ở Lisbon; và ngay cả trong Quinta da Bacalhoa, một khu sản xuất rượu vang ở Vila Fresca de Azeitão gần Setúbal. Bảo tàng Ngói Quốc gia ở Lisbon hiện vẫn còn trưng bày hàng gạch trang trí nổi bật từ đầu thế kỉ 15 trở về trước.
>> Cùng khám phá nền văn hoá cực kỳ phong phú của Bồ Đào Nha
Âm nhạc
Các hình thức phụng vụ như hát nhạc bình ca thống trị âm nhạc Bồ Đào Nha từ khá sớm, nhưng truyền thống hát rong đã trở nên phổ biến từ thời Trung Cổ. Nhạc đa âm được phát triển trong thế kỷ 15 thường sử dụng nhiều dây thanh quản để mang đến sự hài hòa cho âm nhạc. Kỷ Phục Hưng đem lại nhiều sự kết hợp giữa các nhạc cụ đơn tấu và đồng ca cũng như chất giọng. Sự hồi sinh hiện đại của điều gọi là âm nhạc học thuật ở Bồ Đào Nha được thể hiện chủ yếu qua tác phẩm của Luís de Freitas Branco, một tác phẩm mang truyền thống Neoclassic mà Joly Braga Santos duy trì. Quỹ Calouste Gulbenkian (được sáng lập và được đặt tên theo ông trùm dầu mỏ) tiếp tục truyền cảm hứng cho nền âm nhạc của đất nước này. Các nhà soạn nhạc có được uy tín cả trong và ngoài nước bao gồm António Victorino d’Almeida, Jorge Peixinho, Miguel Azguime, Pedro Amaral và João Pedro Oliveira. Các dàn nhạc có tiếng tăm gồm có Orquestra Sinfónica Portuguesa và Gulbenkian Orchestra. Thành phố Porto có dàn nhạc giao hưởng riêng từ năm 1962, khi Quỹ Gulbenkian thành lập dàn nhạc thính phòng. Thành phố Lisbon cũng có một dàn nhạc chính quốc, và Nhà hát Quốc gia São Carlos được xây dựng vào cuối thế kỷ 18 ở Lisbon có dàn nhạc và công ty dạy múa ba lê riêng. Trong số các nghệ sĩ piano nổi tiếng, nhạc sĩ Maria João Pires giành được sự ca ngợi trên toàn thế giới.
Các trung tâm văn hóa như Trung tâm văn hóa Belém và Culturgest đều tọa lạc tại thành phố Lisbon, các buổi hòa nhạc lớn đều nhận được nguồn tài trợ dồi dào. Madredeus là một trong những nhóm nhạc thành công nhất. Ca sĩ Dulce Pontes cũng được đông đảo công chúng ngưỡng mộ, và Carlos Paredes là nghệ sĩ được nhiều người vinh danh là nghệ sĩ guitar giỏi nhất Bồ Đào Nha. Âm nhạc dân gian và nhảy múa và nhạc fado truyền thống vẫn là hình thức cơ bản của đất nước mang danh âm nhạc này. Năm 1999, Người dân cả nước để tang 3 ngày liên tục khi ca sĩ nổi tiếng (fadista) Amália Rodrigues da Piedade Rebordão (ca sĩ hát nhạc fado) (được thế giới biết đến với tên gọi Amália) qua đời. Nhiều ca sĩ trẻ hát nhạc fado Mariza, Katia Guerreiro và Cristina Branco đã sở hữu một lượng khán giả quốc tế vào đầu thế kỷ 21.
Ca sĩ Mariza
Isabel Pinto – Mariza
Rạp chiếu bóng và nghệ thuật ảnh động
Chỉ với một nhà hát nhỏ nhưng sống động, ngành công nghiệp điện ảnh Bồ Đào Nha đã đánh dấu một bước ngoặc khi nhận được được nhiều khoản trợ cấp và đồng sản xuất. Các nhà làm phim lớn bao gồm João Botelho và João César Monteiro. Manoel de Oliveira, người thực hiện bộ phim đầu tiên của mình vào năm 1931 và được coi là một trong những nhà làm phim sáng tạo nhất thế giới, đạt được những thành công then chốt và những giải thưởng lớn vào đầu thế kỷ 21. Các bộ phim của ông bao gồm Aniki-bóbó (1942), Francisca (1981), Os canibais (1988; "The Cannibals"), O convento (1995; The Convent), và Porto da minha infância (2001; "Porto tuổi thơ của tôi") . Nam diễn viên Joaquim de Almeida gặt hái được nhiều giải thưởng quốc tế và xuất hiện trong nhiều bộ phim Hollywood cũng như trong bộ phim Capitães de Abril của Maria de Medeiros (2000; Captains of April), ghi lại cuộc cách mạng tháng 4 năm 1974. Còn có màn trình diễn của cả hai vở kịch trang nghiêm và nhạc kịch dí dỏm tại Nhà hát Quốc gia Dona Maria II ở Lisbon. Viện trợ của Nhà nước và Quỹ Gulbenkian đã mang lại một thay đổi mới cho “nhà hát nhỏ” ở cả Lisbon và các tỉnh thành khác. Nhạc opera quốc tế, nhà hát, và múa ba lê là điểm nổi bật trong mùa hoạt động thường niên của Nhà hát Quốc gia São Carlos, ở Lisbon, và ở các nhà hát khác.
Đạo diễn Oliveira Manoel de hồi năm 2010
Chụp bởi Ivan Gaven – Công ty truyền thông Getty Images
